Điện năng lượng mặt trời ngày càng trở nên phổ biến trong các hộ gia đình và doanh nghiệp nhờ khả năng tiết kiệm chi phí và thân thiện với môi trường. Tuy nhiên, sau một thời gian sử dụng, các thiết bị này có thể gặp một số vấn đề kỹ thuật: giảm công suất, module lỗi, inverter báo lỗi, mối nối oxy hóa, dây dẫn hư hỏng, v.v.
Bài viết này sẽ hướng dẫn bạn cách kiểm tra, sửa chữa, thay linh kiện từng phần trong hệ thống điện mặt trời, cùng với ước tính chi phí thiết bị, nhân công, di chuyển cho mỗi hạng mục — giúp chủ đầu tư (CĐT) dễ hình dung và ra quyết định.
Cấu tạo tấm pin và hệ thống Điện mặt trời
Trước khi sửa, bạn cần hiểu rõ từng hạng mục trong tấm pin cũng như hệ thống để biết kiểm tra chỗ nào, hỏng phần nào.
Cấu tạo tấm pin (module)
Một tấm pin năng lượng mặt trời thường bao gồm:
Các tế bào quang điện (cells / solar cells): làm từ silicon (mono / poly / PERC / HJT, TopCon, HPBC,…)
Kính mặt trước (front glass / tempered glass): kính cường lực cho ánh sáng đi vào, bảo vệ tế bào khỏi va đập, thời tiết
Lớp EVA (Ethylene Vinyl Acetate): lớp vật liệu kết dính giữa kính mặt trước với tế bào và backsheet
Backsheet (tấm nền phía sau): cách điện, bảo vệ lớp sau của tế bào và lớp kết nối, có thể thay bằng kính cường lực
Khung nhôm (aluminum frame, mounting frame): cố định module, chịu lực gió, tải trọng
Hộp nối (junction box) và diode chống ngược (bypass diodes): tiếp nhận đầu ra từ tế bào, bảo vệ dòng ngược
Dây dẫn (busbars, dây internal, dây đầu ra DC): dẫn dòng từ tế bào ra hộp nối
Keo mép / sealant (edge sealant / border adhesive): chống thấm, ngăn ẩm từ mép module
Mỗi bộ phận có thể gặp sự cố khác nhau (móp khung, bể nứt kính, micro-crack tế bào, delamination, dây bị đứt, diode cháy…).
Các thành phần hệ thống Điện mặt trời
Ngoài tấm pin, hệ thống Điện mặt trời còn bao gồm:
Inverter / biến tần / bộ hòa lưới: chuyển điện DC từ pin thành AC để sử dụng
Khung gắn / giàn giá đỡ (mounting system, racking, rail, clamps): cố định tấm pin đón bức xạ
Dây dẫn DC / AC, ống luồn bảo vệ, phụ kiện đầu nối (MC4, đầu cos, đầu cút nối): kết nối tấm pin về biến tần
Thiết bị bảo vệ (DC / AC combiner box, fuse / cầu chì, bảo vệ quá dòng, SPD – thiết bị chống sét lõi, bảo vệ chống ngược)
Hệ thống nối đất & tiếp địa
Hệ thống giám sát / monitor (optional)
Tủ điện / bảng phân phối AC / DC
- Các thiết bị ngoại vi khác: Giám sát thời tiết, thiết bị điều khiển giám sát EVN, hệ nước vệ sinh pin, …
Một hệ thống đầy đủ cần phối hợp tất cả các phần trên. Khi sửa hoặc thay linh kiện, bạn cần biết phần nào bị lỗi để thay đúng loại và dung lượng tương thích.
Các lỗi thường gặp & cách chẩn đoán
Dưới đây bảng tổng hợp lỗi hay gặp và cách nhận biết:
| Triệu chứng | Nguyên nhân khả dĩ | Cách kiểm tra | Giải pháp đề xuất |
|---|---|---|---|
| Hệ thống không sản xuất điện | Mối nối hỏng, dây lỏng, inverter lỗi, module bị che hoàn toàn | Kiểm tra đầu DC / AC, đo Voc / Isc, kiểm tra lỗi inverter | Siết mối, thay hộp nối / diode / module hoặc inverter |
| Công suất thấp | Bụi bẩn, che bóng, module suy hao, tế bào chết | So sánh sản lượng thực tế vs dự tính, đo I-V từng module | Vệ sinh, thay module lỗi, điều chỉnh hướng/nghiêng |
| Báo lỗi tiếp địa / rò | Dây cách điện hỏng, mối nối rò, nối đất kém | Đo cách điện, kiểm tra các mối nối, kiểm tra điện trở đất | Siết mối, bọc cách điện mới, cải thiện nối đất |
| Module có điểm nóng (hot-spot) | Cell hỏng, diode bị ngắt, che bóng cục bộ | Camera nhiệt, đo IV scan | Thay module hoặc diode, loại bỏ che bóng |
| Dây dẫn đứt, chuột cắn, oxi hóa | Tiếp xúc kém, bị phá hoại, từ môi trường | Kiểm tra đường dây, đo điện trở, quan sát trực tiếp | Thay dây, bọc ống bảo vệ, chống chuột |
| Sealant mép module bong, khe hở | Lão hóa, keo kém chất lượng | Kiểm tra mép module, quan sát bong tróc | Làm mới keo sealant, dùng sản phẩm chịu tia UV |
Kiểm tra ngoại quan bằng mắt, để chẩn đoán chính xác, bạn có thể sử dụng:
Đồng hồ vạn năng (multimeter) đo Voc, Isc, điện trở
Máy quét IV curve / tracer để đánh giá đường đặc tính
Camera nhiệt / thermal imager để phát hiện điểm nóng
Kính lúp, dụng cụ quan sát chi tiết mối nối hoặc cell
- Các thiết chuyên dụng khác cho các thiết bị khác nhau
Quy trình sửa chữa & bảo trì chi tiết
Dưới đây là quy trình gợi ý để sửa hoặc kiểm tra hệ thống Điện mặt trời:
Bước 1: Kiểm tra tổng quan & vệ sinh tấm pin
Quan sát tổng thể khu vực tấm pin: bụi, lá cây, bề mặt kính có trầy xước, vết ố, …
Vệ sinh tấm pin bằng khăn mềm + nước sạch (vào sáng sớm hoặc chiều mát)
Kiểm tra khung đỡ: siết bu-lông, kiểm tra khớp nối, xem có cong vênh
Kiểm tra xem có phần che bóng từ cây, ống khói, công trình xung quanh
Bước 2: Mở hộp nối tấm pin & kiểm tra mối nối
Mở hộp nối (junction box): kiểm tra diode, mối hàn, dây tiếp xúc
Kiểm tra tình trạng sealant mép module, dây lỏng, oxi hóa
- Kiểm tra các jack MC4: biến dạng, hiện tượng lạ thì tiết hành đo kiểm
Dùng đồng hồ đo điện trở giữa các đầu, kiểm tra dòng qua diode
Bước 3: Kiểm tra tấm pin bằng đo điện áp & dòng
Đo Voc (Open Circuit Voltage) và Isc (Short Circuit Current) từng module
So sánh với thông số kỹ thuật của nhà sản xuất (khi ánh sáng tiêu chuẩn ~ 1.000 W/m², 25 °C)
Nếu giá trị thấp hơn nhiều → tấm pin hỏng báo về kỹ thuật hãng hỗ trợ xử lý.
Nếu có máy quét IV, đo đường đặc tính, so sánh với đường chuẩn
Bước 4: Kiểm tra inverter / biến tần
Kiểm tra đèn báo, mã lỗi, màn hình hiển thị lỗi
Kiểm tra đầu vào DC (từ module) và đầu ra AC
- Đo kiểm ngõ lưới AC, Pin lưu trữ, test từng thành phần
Kiểm tra các cầu chì DC / AC, tiếp điểm, công tắc bảo vệ
Kiểm tra cấu hình: MPPT, giới hạn dòng, điện áp đầu vào hợp lý
Bước 5: Kiểm tra dây dẫn, bảo vệ & chống sét trong tủ điện
Kiểm tra toàn bộ dây DC (module → inverter), dây AC (inverter → tải/lưới)
Kiểm tra ống luồn, cút nối, ống bảo vệ
Kiểm tra các thiết bị bảo vệ: fuse, breaker DC/AC, SPD, chống dòng ngược
Kiểm tra tiếp địa & điện trở nối đất
Bước 6: Thay linh kiện nếu cần
Tấm pin: bị hỏng (có cell chết, hot-spot, kính vỡ, …) → thay công suất tương đương (+/-5watt)
Bạn có thể thông báo Điện lực thay thế công suất khác với điều kiện công suất DC không đổi
Diode / hộp nối: nếu diode bị lỗi hoặc hộp nối hỏng → thay
Dây dẫn: nếu dây đứt / oxy hóa / tiếp xúc kém → thay dây mới
Inverter: nếu hỏng nặng hoặc lỗi không sửa được → thay inverter tương thích
Liên hệ đơn vị lắp đặt, nhà cung cấp để khắc phục lỗi và tiến hành thay thế
- Tủ điện, thiết bị ngoại vi: sửa chữa, thay thế thành phần hư hỏng theo điều kiện thực tế
Bước 7: Vận hành thử & hiệu chỉnh
Bật từng phần: bật đầu AC, bật DC Switch biến tần, bật đầu DC
Theo dõi màn hình, các thông số điện áp, dòng điện, công suất đầu ra
So sánh với công suất dự tính từ thiết kế / thiết bị cảm biến bức xạ
Giám sát vài ngày/ tuần để đảm bảo hệ thống ổn định
Bước 8: Ghi chép & lập lịch bảo trì
Ghi lại lần kiểm tra, sửa chữa, thiết bị thay thế
Lên lịch bảo trì định kỳ (6 tháng / 12 tháng)
Theo dõi thông số qua hệ thống giám sát nếu có
5. Bảng chi phí sửa chữa / thay linh kiện ước tính
Bảng ước tính chi phí cho từng hạng mục phổ biến được chúng tôi thực hiện qua các dự án thực tế tại thời điểm bài viết. Lưu ý: chi phí này mang tính tham khảo (tùy vùng, quy mô, thương hiệu, điều kiện thi công).
(Các số liệu trích từ các nguồn trong ngành)
5.1 Chi phí thiết bị linh kiện (ước tính)
| Linh kiện / hạng mục | Đơn giá tham khảo | Ghi chú |
|---|---|---|
| Tấm pin năng lượng mặt trời công nghệ N-Type TopCon, HPBC, ABC,… | ~ 3.000- 3.5000 VNĐ/Wattpeak (tương ứng tầm khoản 1,9- 2,2tr/ tấm pin công suất 600watt | Tham khảo giá Tấm pin |
| Tấm pin cũ/ tháo mái/ grade B, … | ~ 1,2 – 1,5 triệu VND / tấm | |
| Diode / bypass diode | ~ 80.000 – 300.000 VND / cái | |
| Hộp nối (junction box) | ~ 150.000 – 500.000 VND / cái | |
| Dây dẫn DC / dây + đầu cos MC4 | ~ 15.000 – 40.000 VND / mét (tùy tiết diện) | |
| Dây AC / cáp AC | ~ 20.000 – 600.000 VND / mét (tuỳ thiết diện) | |
| Fuse / cầu chì DC / AC | ~ 100.000 – 400.000 VND / cái | |
| Thiết bị bảo vệ SPD / chống sét | ~ 300.000 – 1.500.000 VND / cái | |
| Inverter nhỏ (5-20kW, thương hiệu phổ biến) | ~ 7 – 40 triệu VND (tùy công suất & chất lượng) | |
| Inverter phân khúc C&I (từ 30-150kw trở lên) | ~ 50 – 150 triệu VND trở lên | |
| Khung / giàn giá đỡ phụ kiện (rail, clamp, kẹp) | ~ 200.000 – 500.000 VND / bộ nhỏ (cho mỗi tấm) | |
| Sealant mép module / keo chịu UV | ~ 50.000 – 150.000 VND / tấm | |
| Hệ thống giám sát / module đo đạc | ~ 18 – 35 triệu VND (tùy độ thông minh) |
5.2 Chi phí nhân công & lắp đặt
Chi phí nhân công chiếm tỷ trọng không nhỏ trong chi phí sửa / lắp mới:
Theo các báo cáo ngành năng lượng Việt Nam, chi phí nhân công cho lắp đặt điện mặt trời thường chiếm khoảng 15% đến 30% tổng chi phí dự án. Bảng giá lắp đặt Hộ gia đình 2025
Đối với dự án lớn (ví dụ 1 MWp), nhân công có thể chiếm 10–15% tổng đầu tư (~1,2 – 2 tỷ VND với giá trị dự án 12–13 tỷ VND). Dự án có báo giá chuyên biệt có quy mô lớn, tính chất an toàn cao.
Ví dụ: nếu bạn thay 10 tấm pin + dây + hộp nối, nhân công có thể dao động từ vài triệu đến chục triệu, tùy độ khó thi công (làm việc trên mái cao, mái nghiêng, điều kiện an toàn…).Trường hợp cụ thể tại Site, Q12 Hồ Chí Minh:
Thay + vệ sinh 10 tấm pin năng lượng mặt trời áp mái tôn: 300.000 VNĐ x 10 tấm = 3.000.000 VNĐ
Kiểm tra đo đạc, cấu hình lại hệ thống: 1.000.000 VNĐ
Như vậy, tổng hết 4 triệu đồng cho 1 lần thay thế và hoàn trả lại hệ thống hoạt động bình thường.
5.3 Chi phí di chuyển / logistics / phát sinh
Di chuyển vật liệu, công cụ, tấm pin từ kho đến hiện trường: có thể từ 1 – 5 triệu VND tùy khoảng cách
Chuyển tấm pin lên mái, dùng cần cẩu nhỏ, thiết bị nâng hạ: có thể từ 100.000 – 1 triệu VND
Chi phí phụ trợ nhỏ (ốc vít, thanh chống, phụ kiện nhỏ)
Chi phí kiểm tra & phát sinh (nếu có lỗi thêm): thường chiếm ~ 5–10% dự phòng
5.4 Ví dụ dự toán chi phí sửa một hệ thống nhỏ
Giả sử bạn cần sửa / thay 5 module + dây + hộp nối + nhân công + di chuyển tại khu vực ngoại thành:
Tấm pin: 5 × 2.000.000 = 10.000.000 VND
Hộp nối + diode: 5 × 200.000 = 1.000.000 VND
Dây dẫn + đầu cos: ~ 100 mét × 30.000 = 3.000.000 VND
Sealant / keo mép: 5 × 80.000 = 400.000 VND
Nhân công lắp đặt & thay thế: ~ 10 – 20% tổng chi phí = giả sử 4.000.000 VND
Di chuyển + phát sinh = 2.000.000 VND
Tổng ước tính = 10.000.000 + 1.000.000 + 3.000.000 + 400.000 + 4.000.000 + 2.000.000 = 20.400.000 VND
Đây là con số ước tính mang tính minh họa; giá thực tế có thể cao hơn nếu mái cao, khó tiếp cận, điều kiện bảo hộ, rủi ro.
Kết luận & lời khuyên cho chủ đầu tư
Việc sửa chữa và bảo trì hệ thống Điện mặt trời cần am hiểu kiến thức về hệ thống. Bạn cần nắm được cấu tạo, biết chẩn đoán đúng bộ phận lỗi, và có dự toán chi phí rõ ràng, việc này trở nên khả thi và chủ đầu tư có thể kiểm soát được ngân sách. Khi gặp lỗi phức tạp với inverter, hư hại lớn module, hoặc gặp khó khăn kỹ thuật trên mái cao, nên nhờ đội kỹ thuật lắp đặt, chuyên viên kỹ sư của hãng để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
